|
айтганидан кейин оятни тиловат қилди. Салаф ҳам, салам ҳам бир маънода.
Ибн Жарир ривоятида Ибн Аббос р.а.,
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِذَا تَدَايَنتُم بِدَيْنٍ
(Эймўминлар, бир-бирларингизбиланқарзмуомаласиниқилсангиз) ояти маълум ўлчовдаги ва маълум муддатга белгиланган салам савдоси ҳақида нозил бўлган, деган.
Оятнинг салам савдоси хусусида нозил бўлиши унинг бошқа дайнларга ҳам алоқадор бўлишига монелик қилмайди. Чунки (دين ) сўзи оятда мутлақ маънода келган, маълум муддатдан бошқа ҳеч нарса билан қайдланмаган. Демак, Аллоҳ Таоло салам савдосида бўладими, бошқада бўладими, ҳар бир дайн ёзиб борилишини буюряпти.
(فَاكْتُبُوهُ ) Аллоҳ томонидан бўлган ёзишга буюриш. Буюриш талабни ифодалайди. Бу буйруқ хусусида ҳар хил гаплар ворид бўлган. Уни вожиб деганлар ҳам, мандуб деганлар ҳам, мубоҳ деганлар ҳам бор. Уни мубоҳ деганлар унда фақат дунёвий фойда кўрсатилганлигини назарда тутганлар. Яъни, дайнни сақлаш ва тортишувлардан узоқ бўлиш учун ёзмагандан кўра ёзган яхшироқ.
Буйруқдаги асллик талаб қилишдир. Ундаги шаръий ҳукмнинг фарзлиги, мандублиги ёки мубоҳлигини қарина белгилаб беради. Бу муборак оят ҳақида тадаббур қиладиган бўлсак, қуйидагилар аён бўлади:
а) Талабнинг қатъийлигини кўрсатувчи қарина йўқ. Масалан, ёзилмасликка жазо тайинланиши каби қатъийликни ифодаловчи омиллар мавжуд эмас. Демак, ёзиш фарз эмас.
б) Ёзмасликдан кўра ёзишни рожиҳ қиладиган қариналар бор.
وَلاَ يَأْبَ كَاتِبٌ أَنْ يَكْتُبَ كَمَا عَلَّمَهُ اللّهُ
(Ҳеч бир котиб Аллоҳ билдирган ёзишдан бош тортмасин).
فَلْيَكْتُبْ وَلْيُمْلِلِ الَّذِي عَلَيْهِ الْحَقُّ وَلْيَتَّقِ اللّهَ رَبَّهُ وَلاَ يَبْخَسْ مِنْهُ شَيْئاً
(Албатта ёзсин! Зиммасида қарзи бўлган киши ёздирсин — Парвардигори бўлмиш Аллоҳдан қўрқсин ва у қарздан бирон нарса камайтириб ёзмасин!).
وَلاَ تَسْأَمُوْاْ أَن تَكْتُبُوْهُ صَغِيراً أَو كَبِيراً
(Хоҳ катта, хоҳ кичик қарз бўлсин, ёзиб қўйишдан эринманглар).
ذَلِكُمْ أَقْسَطُ عِندَ اللّهِ
(Мана шу Аллоҳ наздида адолатлироқ).
وَأَقْومُ لِلشَّهَادَةِ وَأَدْنَى أَلاَّ تَرْتَابُواْ
199-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232